Kuñakarai Celia Godoy, Ñe’ẽnguéra Rape’apo Moakãharapavẽ, Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha rérape oĩkuri II Congreso Internacional de Revitalización Lingüística «Sembrando Semillas de Revitalización SHIMI MUYUTA TARPUSHPA-pe», Pontificia Universidad Católica Ecuador-gua ombosako’iva’ekue ha Quito távape oikova’ekue, kuñakarai Celia oñe’ẽ upépe «Las experiencias de la aplicación de los derechos lingüísticos en la administración pública de la lengua guaraní de la República del Paraguay» rehe.
Ko amandaje oñemboguata Tetãnguéra Ñomoirũ Amandajepavẽ Apoukapy ha Decenio Internacional de las Lenguas Indígenas 2022-2032 ryepýpe, ohenóiva umi Estado oĩvape ko atýpe omba’apo hag̃ua ha oipytyvõ hag̃ua viru jeporúpe ko tembiapoguasu Decenio rehegua oñemoañete hag̃ua. Umi ypykuéra aty oĩva’ekue oñe’ẽ ha omog̃uahẽ hemimo’ã, ijapytépe oĩva:
Pe apoukapy ñemoneĩ, oñeikũmbýva peteĩ ñehenói guasu mayma ypykuérape g̃uarãva ramo, ha’érupi iñe’ẽnguéra ñangarekohára tee, toñemba’apo ojejúvo ojeguerojera ha oñembosako’ívo aponde’a ha apopyrãnguéra, oñemopyendáva umi tetãita ñe’ẽme’ẽ rehe ojekupytýva guive ypykuéra aty ndive, umíva apytépe oĩ convenio 169, OIT mba’éva ha umi Ypykuéra aty Derécho declaración universal.
Tojehechakuaa heta ypykuéra ñe’ẽ oguepya’eha ohóvo ha tekotevẽtereiha oñemba’apo hesehápe oñeñangareko, oñemoigovejey ha oñemyasãi hag̃ua.
Peteĩteĩ omba’apova’erã taha’e hogapy, hekoha, tetã ryepýpe ha tetã ambuére ojeykeko hag̃ua ko’a ypykuéra ñe’ẽ oñemombaretejey hag̃ua.
Umi tapicha omba’apova ko’ã ñe’ẽ rehehápe tohechakuaa ko’ã ñe’ẽ oñemoingovejeykuévo oĩha opáichagua tekojoavy ha ñemboyke, taha’e imeña, hi’etnia térã ijaty; ha tojehechakuaa avei oĩha oñemotenondevéva ha oñemboykevéva oñembohasáva ñe’ẽ rupive avei.
Tojejopy umi Estado-pe ome’ẽ hag̃ua viru ha omboguata hag̃ua umi polítika ñe’ẽ rehegua hekopeguáva Estado polítika ramo, omboheko yvatevéva ypykuéra ñe’ẽme.
Tojejopy umi Estado-pe ombosako’i hag̃ua tekombo’erape pyahu oñemotenondéva hekotee ryepýpe ha iñe’ẽ ypýpe.
Tojejopy umi Estado-pe ogueroike hag̃ua iñe’ẽnguéra tetã rekombo’e currículum-pe, ha tojegueroike ñe’ẽkõi ikatu hag̃uáicha umi omba’aposéva tetã remimoĩmbýpe toikuaa mokõive ñe’ẽ, taha’e tetã ryepy, tetã jere ha tetã pukukue.
Tojejopy umi tetã maranduasãiha, umi ha’e’ỹva ha avei tekohápegua toikuaa hembiapokuéra tuichamba’eha ko’ã ypykuéra ñe’ẽ ñemombaretejeyrã ha avei ha’ekuéra ikatuha omopyenda ha omboyvate ñe’ẽjoparaita, ñe’ẽ ojeporúva ñemomarandurã, omboyke’yre avavépe ha upéicha tog̃uahẽ hekopete umi ñemoñare pyahu oúvape.
Ojepytaha oñemyasãi ha oñemoherakuãvo ko mba’ejerure umi aty omba’apóva ypykuéra rehehápe ha upéicha tojejopy chupekuéra oñeñangareko ha oñemombaretejey hag̃ua ko’ã ñe’ẽ ypy.
Toñehenói umi mitãrusu ha mitãkuña pyahúpe, oiporu hag̃ua tembiporupyahu ñemorandurã ha tembiporu digital omba’apokuévo ñe’ẽnguéra rehehápe, kóicha ojeguerojera hag̃ua apopyrã pyahu, umívape oike inteligencia artificial jeporu, realidad aumentada ñemorandu tembiporupyahu rupive omokyre’ỹva mitã ha mitãrusukuérape ojepytaso ha oñakãrapu’ã hag̃ua kuaapýpe.
Tekotevẽ oñeipytyvõ tetã remimoĩmby ha ha’e’ỹvape oñondive omboguata hag̃ua tembiapo oñeñongatu hag̃ua ñe’ẽ ha arandupy oipytyvõ mbaretétava ko’ã ñe’ẽ ypy oñeñanagreko ha oñemombaretejey hag̃ua.
Ojejepytaso mbareteva’erã oñemba’apove hag̃ua ko’ã ñe’ẽ rehe, oñemoheñóivo tapichakuéra omyakãva aty ha omba’apóva polítikape ko’ã ñe’ẽ rehehápe, upéichante avei omba’apo joajúva Abya-Yala aty ndive.
Tekotevẽha avei oñemomarandu umi atýpe umi tembiasa ojeguerekóva ha apopyrã ojeguerekóva oñemombaretejey hag̃ua ko’ã ñe’ẽ ojeikuaaukáva ko amandajépe, oñembohováivo hemikotevẽmby, techapyrã ojeguereko ojehekombo’eva’erãha hetave mbo’ehára ypykuérava, ikatupyry ha ohayhúva hembiapo oñemombarete hag̃ua ko’ã ypykuéra ñe’ẽ.
