Category Archives: Marandu

Oñembojopói umi ha’evéva’ekue jeiporavo «Mombe’urã mbyky Castellano ha Guaranímeguápe»

Posted on 09/12/2024

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyhára, karai Javier Viveros oĩkuri jopói ñeme’ẽhápe, upépe ojehechakuaa umi ha’eveva’ekue «Mombe’urã mbyky Castellano ha Guaranímeguápe»  Centro Cultural de la República El Cabildo ha Academia Olímpica Paraguaya ombosako’iva’ekue ha oykeko mbaretéva Comité Olímpico Paraguayo, PÑS ha Guarani Ñe’ẽ Rerekuapavẽ.

Umi mburuvicha apytépe oĩkuri Lic. Aníbal Saucedo, CCR Cabildo moakãharapavẽ; karai Camilo Pérez, Comité Olímpico Motenondehára; ha karai Arturo Picardo, Academia Olímpica Paraguaya Motenondehára. Ko arýpe ko jeiporavo oñembohérava «Legado”, oñoa’ãkuri 23 mombe’urã castellano-pegua ha 2 guaranímegua.

Jopói peteĩha oñeme’ẽkuri haipy castellomegua hérava «El Mulato»-pe, omboheraguapyva’ekue seudónimo «Dangel” ramo ha ohai  Ámbar Monserrat Ocampos Duarte.

Jopói mokõiha katu oñeme’ẽ haipy hérava a «El legado de las hojas»-pe, omboheraguapýva seudónimo “Ofelia Wilde» háicha ha María Fabiola Méndez Irún ohaiva’ekue, ha jopói mbohapyha oñeme’ẽ haipy hérava «Autobiografía»-pe, omboheraguapýva seudónimo «Zenitsu» ramo ha Marcelo Adrián Gill Ibarra ohaiva’ekue. Ambueháguio, ojehechakuaa avei: “El secreto de la caja misteriosa», seudónimo «Pepe» ramo oñemboheraguapýva ha José Set Chen Lan Incio ohaiva’ekue; avei haipy «Un legado de paz”, oñemboheraguapýva seudónimo “Terma” háicha ha Brandon Daniel Álvarez Ramírez rembiapokue;  avei  haipy hérava «El legado de la tía muñeca”, oñemboheraguapýva seudónimo «Capitán Capital» ramo ha José Pablo Frete Yódice ohaiva’ekue; ha, «Almendro Malabar», seudónimo «Sergio Giacchette»  háicha oñemboheraguapýva ha  Sarah Jacquet ohaiva’ekue.

 

Jepémo umi haipy guaranímegua sa’i oñemog̃uahẽ han upévare umi jurado ndoiporavói avavépe, oñeme’ẽ peteĩ jehechakuaa karai Carlos Ullón Ruiz Diaz-pe, ohaihaguére mombe’urã Ykua Yvoty.

 

Umi jopói ohupytyva’ekue ko’ã haihára katupyry ha’evéva ko jeiporavópe ha’e:  3 millón jopói peteĩha; pasaje ojeho hag̃ua tetã oĩva mercosur ryepýpe; jopói mokõiháramo ha aranduka’aty, mbohapyha jopóiramo.

 

Umi haipy csatellanomegua oha’ã hag̃ua oĩkuri Mary Monte de López Moreira, Amanda Pedrozo ha Mónica Laneri. Guaranimegua haipy katu oha’ã hag̃ua oĩkuri haihára Lino Trinidad Sanabria, Arnaldo Casco ha Amanda Pedrozo.

Aty omba’apótava GuaranIA jeguerojera ha ñemboguatápe oñembyatýkuri, kóva ha’ehína apopyrã pyahu Inteligencia Artificial rehegua guarani ñe’ẽme g̃uarã

Posted on 09/12/2024

 

Ko’ápe oñembyatýkuri tapicha ikatupyrýva tembiporupyahu, ñe’ẽ ha guarani arandupýpe ikatu hag̃uáicha oñemopyenda ko apopyrã rembiaporape. Ko atýpe õikuri Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) rérapegua, omoakãva’ekue sãmbyhyhára Javier Viveros, oĩkuri avei Ñe’ẽnguéra Rapereka Moakãharapavẽ, Arnaldo Casco Villalba, Tembiporu Marandu ha Iñemoasãirã Moakãhára, Moisés Olmedo. Upéichante avei, oĩkuri avei Dr. Luca Cernuzzi, Mauro Lugo, Guarani Ñe’ẽ Rerekuapavẽ Yta ha ambue tapicha katupyry paraguaigua mbo’ehaovusupegua ha ikatupyry mbaretéva tembiporupyahúpe, oñe’ẽva’ekue mba’épa ogueru hendive ha mba’épepa oipytyvõta ko apopyrã ikatu hag̃uáicha guarani ñe’ẽ oñemyasãi ha oikove katui tembiporupyahúpe.

 

PÑS oipytyvõta ome’ẽvo tembiporu Corpus de Referencia del Guaraní Paraguayo COREGUAPA mba’éva, upéichante avei ambue kuatia oipytyvõtava ojeiporu ñepyrũ ha ojejepokuaa hag̃ua IA rehe. Ko apopyrã, ko’ág̃a oñemoñepyrũvahína, oikuaaukava’erã moõ mevépa oñeg̃uahẽ ág̃a ambue ary ohasa vove poteĩ jasy, kóicha oñemoañete hag̃ua ko tembiporu pyahu ogueroikéva guarani ñe’ẽme umi plataforma digital-pe.

 

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha og̃uahẽ Loma Plata-pe oipytyvõ hag̃ua ichupekuéra iñe’ẽnguéra rekoguatápe

Posted on 09/12/2024

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha ojekóvo Decreto 6797/17 rehe, omba’apo oúvo tavao ha tavusuoháre oñe’ẽ hag̃ua ichupekuéra ko tembiapoukapy rehe ha oikuaauka hag̃ua ichupekuéra kóva ojerureha toñemopyenda Unidad de Asuntos Lingüísticos ha umíva apytépe oñeg̃uahẽ Loma Plata tavaópe oñeipytyvõ hag̃ua ichupekuéra iñe’ẽnguéra rekoguatápe.

 

PÑS mba’apohára apytépe oĩkuri José Quiñónez, Esmilse Ramírez, Karin Mendoza ha Mariela Gutiérrez ha omog̃uahẽ ichupekuéra Milciades Ramos, omoakãva Apopyrãnguéra Renda ha César Ramón Carrillo Méndez, Administración ha Finanzas Moakãhára. Ko’ápe oñeñeẽ Léi P^py 4251/10 Ñe’ẽnguéra rehegua, Léi P^py 6530/20 Lengua de Señas rehegua ha Decreto Reglamentario hesegua P^py  9274/23 rehe, avei oñemongeta hikuái mba’e mba’épa  ikatukuaa omboguata oñondive oñemombarete hag̃ua  ñe’ẽnguéra ko távapegua.

 

Mburuvichakuéra ko tavaópegua oikuaaauka itavaópe ojeguerekomaha ñe’ẽkõime pe kuatia mba’yru mboguatarã. Upéichante avei oñe’ẽme’ẽ hikuái ko tavao guive oykeko mbaretétaha tetã rembiaporãite oñemboguatátava mokõive ñe’ẽ tee ojeporu joja ha oñemombareteve hag̃ua ha omoĩvo avei peteĩ mba’apohára omoakãtava ko Unidad de Asuntos Lingüísticos tavao ryepýpe.

 

PÑS omboguata oúvo ko’ãichagua tembiapo omokyre’ỹvo ñane retã ñe’ẽkõi jeporu joja ha upekuévo avei toñemyasãi ha upéi toñemboguata he’íva Léi 6530/20 lengua de señas paraguiagua rehegua ha decreto reglamentario hesegua, kóicha ohechauka ojepytasoha temimoĩmbyháicha ñe’ẽnguéra rehehápe oñangareko hag̃ua ko’ãva ani hag̃ua opa ni ikangy.

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha mba’apoharakuéra og̃uahẽ omba’apo hag̃ua Boquerón tavaópe

Posted on 09/12/2024

Tembiapoukapy  6797/17 ojerure oñemopyenda hag̃ua Unidad de Asuntos Lingüísticos (UAL) umi tavao ha tavusuoháre ha upéva ryepýpe mba’apoharakuéra Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyhápegua og̃uahẽkuri Boquerón tavaópe oipytyvõ hag̃ua ichupekuéra iñe’ẽnguéra jeporu porãverãme.

 

Derlis Bogado, tavao pytyvõharapavẽ ha Edilda Valdez, Tekombo’e sãmbyhyhára, omog̃uahẽ hembiapo rendápe PÑS mba’apoharakuérape, umíva apytépe oĩkuri José Quiñónez, Esmilse Ramírez, Karin Mendoza ha Mariela Gutiérrez.  Ko ñembyatypy aja oñemongeta hikuái Léi 4251/10 Ñe’ẽnguéra rehegua, avei  Léi P^py 6530/20 Lengua de Señas rehegua ha Decreto Reglamentario  hesegua P^py 9274/23 rehe, upéichante avei oñe’ẽ hikuái umi tembiapojoaju ikatútava mokõive temimoĩmby omboguata omombarete hag̃ua ko tavao ñe’ẽnguéra reko.

Tavao mburuvichakuéra omombe’u ko táva hekojoparaeta ha iñe’ẽjoparaetaha avei, ipype ojejuhu 22 ypykuéra aty, 14 pytagua aty ha 3 aty menonita. Avei, he’i hikuái oykeko mbaretétaha umi polítika ñe’ẽ ñesãmbyhy rehegua oñemboguatáva mokõive ñe’ẽ tee ñemombareterã ha omoñepyrũtaha tembiapo oñemopyenda hag̃ua tavao ryepýpe pe Unidad de Asuntos Lingüísticos ha peteĩ mba’apohára omoakãtava ko tembiaporenda.

 

 

Ko tembiapo PÑS oñemboguata ojejúvo okaháre ñane retã ñe’ẽkõi ñemombareterã ha upekuévo avei oñemyasãi hag̃ua Léi 6530/20 lengua de señas rehegua ha decreto reglamentario hesegua.

 

PÑS og̃uahẽkuri San Pedro del Ycuamandyyú tavaópe oipytyvõ ha ombohape hag̃ua ichupekuéra iñe’ẽnguéra rekoguata porãrã

Posted on 09/12/2024

Umi tembiapo oñemboguata meméva ojejúvo Unidad de Asuntos Lingüísticos (UAL) ñemopyendarã rekávo taha’e tavao ha tavusuoháre, ojerureháicha Tembiapoukapy 6797/17 oñeg̃uahẽ avei San Pedro del Ycuamandyyú tavaópe oñeipytyvõ hag̃ua ichupekuéra iñe’ẽnguéra jeporu ha rekoguata porãverã.

Tavao pytyvõharapavẽ karai Crispín Antonio Benegas González ha hembiapo irũnguéra upépegua omog̃uahẽ Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha mba’apoharakuéra Laureano Lezcano, Esmilse Ramírez, Karin Mendoza ha Saturnina Díaz Molinas-pe.

Ko ñembyaty aja PÑS mba’apohára oñe’ẽ chupekuéra Léi 4251/10 Ñe’ẽnguéra rehegua, Léi 6530/20 Lengua de Señas rehegua ha Decreto Reglamentario 9274/23 rehe ha upéichante avei umi tembiapo oñemboguatáva ojejúvo oñemombarete hag̃ua ñe’ẽnguéra ko tavao ryepýpe.

Tavao mba’apoharakuéra ohechauka oipytyvõseha tembiapotee ñe’ẽnguéra ñesãmbyhy rehegua oñemombarete hag̃ua ko távape mokõive ñe’ẽ tee ha omoñepyrũtaha tembiapo oñemoĩ hag̃ua peteĩ mba’apohára omoakãtava pe unidad de asuntos lingüísticos tavao ryepýpe.

Ko tembiapo oñemboguata ñe’ẽkõi tee ñemombareterã ryepýpe ha upéichante avei Ley 6530 lengua de señas rehegua decreto reglamentario hesegua ñemyasãirã.

 

 

Oñembohape Puerto Antequera-pe mokõive ñe’ẽ tee jeporuremerã

Posted on 25/11/2024

Ko’ã tembiapo oñemboguatáva ojejúvo umi Unidad de Asuntos Lingüísticos (UAL) ñemopyendarã rekávo taha’e tavao ha tavusuoháre, oñeg̃uahẽkuri Puerto Antequera-pe tavaópe oñembohape ha oñeipytyvõ hag̃ua chupekuéra iñe’ẽnguéra jeporúpe.

Upépe oĩkuri gabinete moakãhára karai Daniel Cuevas, omoirũ ichupe Arandupy Sãmbyhyhára kuñakarai Graciela Benítez de León ha pytyvõharapavẽ, Sara Beatriz Miranda omog̃uahẽva’ekue PÑS mba’apohára Esmilse Ramírez, Karin Mendoza, Laureano Lezcano ha Saturnina Díaz Molinas.

Ko ñembyaty aja ojeikuaauka mba’épepa ha mba’éichapa oĩ ko’ág̃aramo umi léi omo’ãva ñe’ẽnguérape. Upéichante avei, oñomongeta hikuái mba’éichapa ikatu mokõive temimoĩmby oñoipytyvõ, ko’ýte mba’etépa PÑS ikatukuaáta ojapo ko tavaópe oñemboguata porãve hag̃ua ñe’ẽnguéra jeporu.

Mba’apoharakuéra tavaópegua omombe’u mba’e tembiapópa omboguatáma oúvo ñe’ẽnguéra rehehápe, ha avei omba’aposeha hikuái hemimoĩmby guive mokõive ñe’ẽ oñemombareteve hag̃ua ko távape ha upekuévo toñemongu’e ikatu hag̃uáicha oñemoĩ pe unidad de asuntos lingüísticos-pe peteĩ tapicha katupyry omba’apova’erã ñe’ẽnguéra rehe.

Ko tembiapo oñemboguata ojejúvo oñemombarete hag̃ua tetã ñe’ẽkõi ha upekuévo avei oñemoherakuã hag̃ua Léi 6530/20, lengua de señas rehegua ha tembiapoukapy hesegua.

 

PÑS omoñepyrũ tembiapoguasu oñembokuatia ha oñeñongatu hag̃ua guarani ñe’ẽ ayvu.

Posted on 25/11/2024

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) omoñepyrũ peteĩ tembiapoguasu hérava «Guarani ñe’ẽ ayvu ñembokuatia ha ñeñongatu, kuñakarai ha karai 60 ary ohasámava rembiasakuégui», kóva oñemboguata ñepyrũta 21 távape, 7 tavusu Región Oriental-ygua ryepýpe ha oñemba’eporandúta umi tavaygua ikarai ha ikuñakaraivémavape.

Ko tembikuaareka omyakã Ñe’ẽnguéra Rapereka Moakãhapavẽ ha oñemboguatáta ikatu hag̃uáicha pe guaraní corpus lingüístico oñembopyahu ha oñemboheteve ohóvo guaraní ayvu rupive, oñehendu ha oñembyatýta tetãyguára rekove okaháre ymave ha ko’ág̃agua, aranduka’aaty, jepokuaa, jeroviapy, ñemitỹ, tembi’uregua, ha ambueve mba’e hembiasakue.

Ko guarani ayvu ñeñongatu ha ñembokuatia, umi tapicha ikarai ha ikuñakaraivémava, 60 ary ohasámava rembiasakuégui, ko’ýte umi iguarani añónteva oipytyvõ mbaretéta ko guaraní ñe’ẽ oñembokuatia, oñehesa’ỹijo ha oñeñongatu hag̃ua.

Umi tavusu ojeiporavóva oñeg̃uahẽ hag̃ua guarani ñe’ẽ puruhára rendápe ha’ehína Guairá, Caaguazú, Caazapá, Paraguarí, Misiones, San Pedro ha Cordillera. Peteĩteĩ tavusúpe oñeg̃uahẽta 3 távape ha upéicha oñemba’eporandúta amo 60 tetãyguára rupi.

 

Oñemomba’eguasu ñe’ẽporãhaipyre paraguaigua tetãita amandajépe

Posted on 25/11/2024

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyhára, karai Javier Viveros, ha’ékuri pe omoñepyrũva ñe’ẽasãiháramo V Congreso de Lingüística Aplicada-pe, oñe’ẽvo «Panorama del cuento contemporáneo en nuestras dos lenguas oficiales» rehe.

“Paraguái ñe’ẽporãhaipyre ningo ndaijojahái upe heñoiháicha ha ndaikatúi oñembojoja umi ambue tetã América-ygua ñe’ẽporãhaipyre rehe”, he’i karai Viveros. Upéichante avei, ha’e omomba’eguasu mba’éichapa peteĩ tetãyguára paraguaigua oñe’ẽva guaraní “heta yvytuvai ohasa ha naikangýiri”, omombe’úvo heta haipy oñembohasáva’ekue ko ñe’ẽme, umívare oje’ekuaa hekove puku ha hekove mbareteha.

Karai sãmbyhyhára oñe’ẽ avei mba’éichapa oikove ojoykére mokõive ñe’ẽ tee ñane retãmegua, omomba’eguasúvo ñane ñe’ẽporãhaipyre taha’e umi ñeha’ã ñe’ẽporãhaipyrépe térã umi tembiporupyahúpe, oipytyvõva umi haihárape omyasãi hag̃ua hembiapo umi books téra ambue ñandutirogue rupive.

Upépe avei sãmbyhyhára imandu’a mombe’ugua’u paraguaigua ñepyrũmby rehe ha mba’éichapa oĩ ko’ág̃aramo, omombe’úvo umi mombe’ugua’u apohára réra ko’ág̃agua hembiaporãva. “Mombe’ugua’u paraguaigua ohasahína upe Edad de Oro”, he’i ñe’ẽasaihára.

Ko atýpe oĩkuri Prof. Dr. Gustavo Acosta, Facultad de Filosofía de la UNA, Vicedecano, avei Prof. Dra. Valentina Canese, Instituto Superior de Lenguas moakãhára, oĩkuri avei heta mburuvicha tekombo’epegua, mbo’ehára ha ambue tapicha oñeipepirũva’ekue.

Ko’ã ñe’ẽ porãmby rupive, oñemoñepyrũkuri ko amandaje oiptyvõtava maymave oĩvape ohesa’ỹijo ha oñemongeta hag̃ua ñe’ẽ ha ñe’ẽporãhaipyre renonderã rehe Paraguáipe. Iporã ojeikuaa avei PÑS oykeko mbareteha ko amandaje apo.

 

PÑS omba’apo mbarete Manjúi/Lumnanas ñe’ẽ ñongaturã ha ñangareko katuirã

Posted on 22/11/2024

 

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) hembiapotee omboguatáva oúvo oñeñangareko hag̃ua umi ypykuéra ñe’ẽ oguepotámava oúvo rehe og̃uahẽ ypykuéra aty San Eugenio-pe, opytáva Boquerón távape, ojapo hag̃ua peteĩ registro audiovisual Manjúi/Lumnanas ñe’ẽ rehegua.

Ko tembiapo oñemboguata 11 jasypateĩ guive, 14 peve ha upépe oñeñongatu mba’éichapa ko’ã aty Manjúi ojapo hi’upyrã ha’ekuéra omombe’úvo iñe’ẽteépe mba’éichaitépa ojejapo ha mba’épa ojeporu. Ko tembikuaareka rupive ojejapóta peteĩ tembiporu audiovisual oipytyvõtava ko ñe’ẽ oguepotáva oñemyasãi ha oñemombaretejey hag̃ua.

 

Sonia Elicena Ávalos, Ypykuéra Ñe’ẽ Oguepotáva Ñemoĩngove ha Ñemombaretejey Mbohapehára, Matías Medina, Ypykuéra Ñe’ẽ Ñemyasãi ha Jekuaauka Mbohapehára ndive omba’apo mbarete oñondive ko tembiapo porãite apópe.

 

Ko tembiapo oñemboguata umi ambue tembiapo oñemboguatáva apytépe Decenio Internacional de las Lenguas Indígenas ryepýpe, Tetã Rekuái rembiapotee oykeko mbarete rupi ko’ãva oipytyvõgui  ypykuéra ñe’ẽ ha arandupy oñeñangareko ha imbarete jey hag̃ua ha upéicha ani hag̃ua araka’eve ogue yvy’ape ári.

PÑS ohókuri Bolivia retãme mbohapy tetã ñombyatyhápe

Posted on 22/11/2024

 

Umi tembiapo oñemboguatáva ojejúvo ypykuéra ñe’ẽ rehehápe, kuñakarai Rossana Bogado De Orué,Ypykuéra Ñe’ẽ Ñeñongatu ha Ñemyasãi Moakãharapavẽ, oĩva Paraguái Ñe’ẽnguéra  Sambyhyha (PÑS) ryepýpe oĩkuri III Foro de Cooperación Trinacional Argentina, Bolivia ha Paraguái oñombyatyhápe. Ko ñembyaty oiko Santa Cruz táva, Bolivia retãme ikatu hag̃uáicha ko’ã tetã oñomombarete peteĩ akãrapu’ãrã katui rekávo, ñe’ẽmbyrã “Peteĩ ñeakãrapu’ã katui maymavépe g̃uarã Chaco Americano-pe g̃uarã” ryepýpe.

 

Tetãnguéra Ñomoirũ oykeko mbarete ko aty ha upévare ijaty upépe heta tapicha katupyry, mburuvicha ha ypykuéra aty rérapegua ko’ã mbohapy tetãmegua oikuaauka hag̃ua hembiasa ha tembiaporãngue oipytyvõtava oñeñangareko hag̃ua ko’ã ypykuéra arandupy ha derechokuéra rehe. Ko foro-pe umi ypykuéra rérapegua ikatu omog̃uahẽ iñe’ẽ he’ívo hemiandu ha hembipota ha upéicha ikatukuaa hag̃uáicha hembijerure tojeroike avei tetã rembiaporãite ryepýpe.

 

Ko III Foro de Cooperación Trinacional rupive ojehechakuaa ñeakãrapu’ã katui ndaikatuiha oñemoañete ndojegueroikéiramo ko’ã ypykuérape. PÑS-pe g̃uarã ko aty tuichaitereimba’e oñemomboguata hag̃ua tape pyahu ko’ã ypykuéra hekove akãrapu’ã hag̃ua ha maymave ijatýpegua toipykúi hape ha henonde porãverã.