Category Archives: Marandu

Posted on 10/03/2025

Decenio Internacional de Lenguas Indígenas ryepýpe, ojehechaukákuri documental Arete Guasu rehegua, Comunidad Santa Teresita, Boquerón tetãvorépe. Ko ta’angamýi ohechauka Arete Guasu ñemomorã, vy’aguasu guaranikuéra ohechaháicha.

Ko tembiapo, omotenondéva Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha, YPYKUÉRA ÑE’Ẽ ÑEÑONGATU HA ÑEMYASÃI MOAKÃHA guive, oipytyvõkuri avei  UNESCO ha TEMBIPORU MARANDU HA IÑEMOASÃIRÃ MOTENONDEHA (MITIC). Documental Arete Guasu omomba’eguasu ko vy’aguasu guaraní jesareko ryepýpe, omomba’eguasúvo ijeporu ko’ág̃a meve ha tembiapo orekóva ñe’ẽ ha ojehekoñongatu hag̃ua ypykuéra aranduty rekotee.

Javier Viveros, Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyhára, he’i: “Arete Guasu niko guaraní ánga pehẽngue; peteĩ arete ohechaukáva tavayguakuéra ñe’ẽ ha tekoha oikoveha. PÑS omomba’eguasu ikatúgui omboheko ha ohechauka iñirũnguéra ha’evéva ndive, ko tembiapo rupi ohekoñongatu guarani jepokuaa’yma irundy comunidad-pe”.

Ernesto Fernández Polcuch,  Oficina Regional UNESCO Montevideo-pe Myakahára, omomba’eguasu: “Ypykuéra ñe’ẽ ñeñongatu ndaha’éi katuete aranduty opaichagua jeroike añónte, avei jehechakuaa chupekuéra tembiasáramo”. Ñañangarekova’erã ko’ã ñe’ẽ rehe oikove hag̃ua, tekombo’épe ha avei tekoha digital ha tavayguára apytépe.

Ko’ã jehechauka omombaretese guarani ñe’ẽ jehechakuaa ha omombaretejey hekoambue ryepýpe, omokyre’ỹvo tenda ñomongetarã intercultural rehe ha oñemombarete hag̃ua tavavore’i.

Escuela Parroquial “Inmaculada Concepción” Pedro P. Peña-yguápe ojehechauka Documental Arete Guasu rehegua

Posted on 10/03/2025

Decenio Internacional de Lenguas Indígenas ryepýpe, ojehechauka documental Arete Guasu comunidad San Agustín-pe, Pedro P. Peña-pe, tembiapo tuihaiterei mba’éva ñanembojoajúva guarani jehechapy rupi. Tembiapo, Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) ojapova’ekue ha UNESCO pytyvõ rupive, ohechauka mba’éichapa tuicha mba’e Arete Guasu, vy’aguasu guaraní arandutýpe.

Arete Guasu ndaha’éi peteĩ tembiapo vy’aguasu rehegua añónte, ha’e avei ñe’ẽ ha jepokuaa oikovéva, oĩva gueteri ypykuéra rekópe. Pe documental ojehechauka jave, “Inmaculada Concepción” Escuela Parroquial-pe, temimbo’ekuéra ikatúkuri ohechakuaa mba’éichapa ko tembiapoguasu omombe’u guarani ñe’ẽ ha ñande rekotee ojoajuha, ha mba’éichapa oñeñongatu ñane arandupy rupive.

Javier Viveros, Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyhára, he’i: “Arete Guasu niko ñande ypykuéra reko tee pehẽngue; ha’e peteĩ ñemomorã guasu ohechaukáva ñane ñe’ẽ ha ñande reko oikoveha.” Avei, omombe’upy mba’éichapa ko’ãichagua tembiapotuicha mba’e, ikatuhag̃uáicha umi ñande ra’y ha ñane ñemoñare oikuaave ha omomba’eguasu ñande reko ha ñande jepokuaa.

Ernesto Fernández Polcuch, UNESCO Motenondehára Montevideo-pe, imandu’a avei mba’eichaitépa tekotevẽ oñemomba’eguasu ypykuéra ñe’ẽ taha’e tekombo’épe, tembiporu digital-pe térã ñande rekove pukukue javeve, ikatuhag̃uáicha ojehupyty tekojoja ha ojehechakuaa ypykuéra rekopy rembiasa.

Ko tembiapo ndaha’éi añónte jaikuaave hagua Arete Guasu rehegua, ha’ékuri avei jepy’amongeta ñañangareko hag̃ua ñe’ẽ ha ñande reko rehe. Ko’ãichagua tembiapo rupive, ñamombaretéta guarani reko tee ha ñamombarete ñamokyre’ỹ ñomongeta tekoambue rehegua.

Arete Guasu documental niko oipytyvõ ñane ñe’ẽ-aranduty jeikuaauka, ñanemomandu’áva ñane rapykuere rehe ha ha’eha ñane rembiasakue ha ñande rekove ára ha arayguáva.

PÑS ha CIDIT oñomboheraguapy peteĩ kuatiañe’ẽme’ẽ Ñoñe’ẽme’ẽte Ñopytyvõrã oñembopyahu hag̃ua tembiporu ñe’ẽ ñemyasãirã

Posted on 18/02/2025

Portada  / Marandu / PÑS ha CIDIT oñomboheraguapy peteĩ kuatiañe’ẽme’ẽ Ñoñe’ẽme’ẽte Ñopytyvõrã oñembopyahu hag̃ua tembiporu ñe’ẽ ñemyasãirã

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) ha Centro de Ingeniería para la Investigación, Desarrollo e Innovación Tecnológica (CIDIT) omoañete ñe’ẽme’ẽreko oñemboheraguapývo kuatiañe’ẽme’ẽ Marco de Cooperación Interinstitucional ha Acuerdo Específico Ñoñe’ẽme’ẽte Ñopytyvõrã, ohupytyséva niko pe tembiporupyahu oñembokuatia ha oñeñongatu Paraguái ñe’ẽnguéra, ojejesarekovévo ñe’ẽ tee guarani rehe.

Oikókuri SPL Sãmbyhyha Rembiaporendápe ha oĩkuri PÑS Motenondehára Javier Viveros ha CIDIT Motenondehára Luca Cernuzzi. Ko’ã tembiporu rupive mokõive temimoĩmby oñoñe’eme’ẽ omba’apóvo oñondive oiporu hag̃ua tembikuaareka apopyrã, ojeguerojerávo tembiporupyahu ojeporútava ñe’ẽ jehekombo’épe ha tetã ñe’ẽkõi ha ñe’ẽreta ñemyasãi.

GuaraniA ha’e pe apopyrã oñemomba’eguasuvéva ko kuatiañe’ẽme’ẽme ojesarekóva oguerojera hag̃ua tembiporu inteligencia artificial generativa guarani ñe’ẽme, ojesarekóva umi táva okaháre ohasa’asyvéva rehe. Pevarã oñembyatýta umi marandu, ojehekombo’éta umi techapyrã ñemyasãi ha ñembopyahu rehegua, ojeheka tembiporupyahu ombohasy’ỹva guarani ñe’ẽhárape. Ko tembiapo niko oñemopyenda irundy tapereko rupi, ojejapyhýva mba’épa oñeikotevẽ ha moõ pevépa ojejapo ha oñemyatyrõ umi apañuãi ojeguerekóva tembiporupyahúpe.

Kuatiañe’ẽme’ẽ omopyenda temimoĩmby ambue ndive ñopytyvõ, Ñoñe’ẽme’ẽte Ñopytyvõrã  katu ohakãi’o umi tembiapo ojeguerojerátava, ojeroikévo pype jehekombo’e, tembijeporeka, ñohekombo’e ha avei  plataforma digital ombohasy’ỹva tekombo’e rembiporurã guarani ha ambue ñe’ẽme.

Ko jokupyty rupive, PÑS omboaje iñe’ẽme’ẽreko omyasãivo ñe’ẽkuaaty ambueichagua ha ojejapóvo Léi Ñe’ẽnguéra rehegua he’íva, omombarete ha omoingvovejeývo Paraguái ñe’ẽnguéra tee.

Lengua de Señas Paraguaya jeporu Tembijeroviápe

Posted on 18/02/2025

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS), Léi 6530/20 rupive, omoirũkuri mba’e’apopy Sociedad Bíblica Paraguaya (SBP), ojehechaukahaguépe ñe’ẽasa Lengua de Señas Paraguaya-pe (LSPy) 12 vore Lucas Evangelio. Mba’e’apopy oikókuri Iglesia Encuentro Cristiano de los Hermanos Menonitas de Villa Elisa ha ohechauka hikuái PÑS-pe, Encargada de Despacho de la Dirección General de Lengua de Señas, Celia Godoy ha jefa del departamento de Investigación y Estandarización de la Lengua de Señas Paraguaya, Esmilse Ramírez ha ñe’ẽñeikũmbyhára Luis Fernández.

SBP niko omyasãi Tupãñandejára Ñe’ẽ iñe’ẽambuéva ñe’ẽme, omombaretévo opavave jeroike ha temira’arõ. Iporã ojehechauka ñe’ẽasa apo oikóva Biblia gui ha hetaháicha español-pe, ojejapo peteĩ aty rupive oĩhápe peteĩ myakãhára tetãygua, pytyvõhára tetã ambueygua, ñe’eñeikũmbyhára ha peteĩ ñe’ẽkuaahára. Peteĩteĩ umi vore ojehechauka LSPy-pe ta’anga rupive ombohasy’ỹ hag̃ua iñeikũmby.

Ipahápe, aponde’a omyakãva, Julián Pesoa, omomba’eguasu ñe’ẽasa hekohaichaite, oñeha’ãva oheja ñe’ẽasa heko’ypýpe ñe’ẽ viso-gestual-pe ohechaukávo umi tembiasa video rupive.

SPL ha Kuatiatee Apo Mbohapeha Tetã Mañandaragua oñombyatýkuri omba’apo hag̃ua oñondive

Posted on 18/02/2025

Ojegueroguatahína guarani ñe’ẽ jeporu ñembokuatia

Posted on 17/02/2025

Portada / Marandu / Ojegueroguatahína guarani  oñeñe’ẽva ñembokuatia

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) Mba’apokuaahára ohókuri Guairá tetãvorépe ombokuatia hag̃ua guarani oñeñe’ẽva ojejapóva umi ñe’ẽhára omombe’úrupi káso ha yvypóra ohasámava 60 ary.

Ko’ã mba’e ojejapókuri  Ñe’ẽ Rapereka Moakãhapavẽ PÑS-pegua, péva rupive ojejapose corpus lingüístico guarani oñeñe’ẽvagui, ojapyhýtava táva okaháre jeiko, yma ha ko’ág̃a, aranduka’aty, teko’yma, jeroviapy, jepokuaa, ñemitỹkuaaty, tembi’erekokuaaty ha ambue.

Arnaldo Casco Villalba, Moakãharapavẽ; mbohapeharakuéra Biera Cubilla ha Christian Ojeda, ha Moisés Olmedo, Tembiporu Pyahu Momarandurã Moakãhára, ko’ãva oĩkuri atýpe.

Ojegueroikékuri ñe’ẽhára kuimba’e ha kuña, Borja, Iturbe ha Itapé Tavao, Guairá Tetãvorepegua.

Oho tenonde gotyo umi tapereko oñemoingovejeývo Guaná ñe’ẽ

Posted on 17/02/2025

Oho tenonde gotyo umi tapereko oñemoingovejeývo Guaná ñe’ẽ

Kuatiarova / Marandu /

Oho tenonde gotyo umi tapereko oñemoingovejeývo Guaná ñe’ẽ

Tembiapo oñemoingovejeývo Vana Peema Ñe’ẽ (Guaná), oñombyatýkuri Ypykuéra Ñe’ẽ Ñeñongatu ha Ñemyasãi Moakãhára (YÑÑÑM), Rossana Bogado de Orué, ha Río Apa Tavavore’igua ndive, oĩhápe Guaná Táva.

Oñombyatýkuri ojeikuaa hag̃ua umi tapereko ha tembiapo oñemokyre’ỹ hag̃ua Guaná Ñe’ẽ jeporu ha Ñemoingovejeýpe – Alhpeema Vana.

Oĩkuri avei ko atýpe mba’apokuaahára Matías Medina, Sonia Avalos ha Moisés Olmedo Tembiporu Pyahu Momarandurã Moakãhára. Oñeñomongetakuévo, oñembohapékuri opaichagua tapereko ikatuhag̃uáicha oñemba’apo atyháicha oñemombarete hag̃ua  Vana Peema jeguerekojey ha jehekombo’e.

Miguel Cuellar, Tavavore’i omyakãva, oñemopyenda porã ha omokyre’ỹ tembiaporã, omomba’eguasúvo ñe’ẽ jehekombo’e.

Upéicha avei, omombe’u oñehenoiukajepiha umi tavavore’igua oñehenduhápe oñe’ẽvo iñe’ẽ’ypykuéra, ag̃akatu ndojeporumemevéigui ombyasy hikuái ndaikatúigui oiporu iñe’ẽ’ypy.

 

Ñomongetajere Iporãmbajepéva Sociedad Bach Paraguaigua ndive

Posted on 17/02/2025

 

Kuatiarova / Marandu / Ñomongetajere Iporãmbajepéva Sociedad Bach Paraguaigua ndive

Sociedad Bach Paraguaigua omoñepyrũ ñomongetajere omboguatavakuri Diego Sánchez Haase ha Javier Viveros, Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha. Ko mba’e’apopy oikókuri Casa Bicentenario de la Música “Agustín Barrios”-pe, ha oimeraẽva oikekuaákuri ohepyme’ẽ’ỹre.

“Kirito ra’arõvo” rérape. BachFest de Leipzig, Alemania”-pe, peteĩ pyraheimbyky, ñomongetajere rehe ojoajúkuri avei “El sonido paraguayo de Bach” ombosako’iva’ekue FONDEC ha Centro Cultural de la República El Cabildo pytyvõ rupi. Sánchez Haase ha Viveros ohesa’ỹijókuri Kirito ra’arõvo (Esperando a Cristo)

“Puraheimbyky purahei’atýpe g̃uarã pumbasy’ỹ reheve”, hembiapoteéva. Ko purahéi niko ojapova’ekue peteĩ paraguaigua oñembopu’ypyva’ekue BachFest de Leipzig, Alemania-pe, ha oñehendu’ypy guarani pu upe vy’aguasuhápe. Ñomongetajere jave ojehechaukákuri avei peteĩ video ojeikuaaukahápe ko tembiapo, ojapókuri cineasta alemana Anna Neuhaus, Schmidt Film omyakãva.

Ko tembiapo rupive, Sociedad Bach del Paraguay, omoñepyrũ Temporada 2025, oñemomba’eguasuhápe opaichagua jeikuave’ẽ.

 

UBA omboguata kyre’ỹ guarani mbo’esyry tapereko ñemongetarã rupive

Posted on 31/01/2025

Guarani ñe’ẽ ojeikuaa, ojeporuve ha oñemombarete potávo ñemongeta ha tekombo’e ryepýpe, Laboratorio ñe’ẽ rehegua, Facultad de Filosofía ha Letras rehegua, Universidad de Buenos Aires (UBA) ryepýpegua omboguata kyre’ỹ oúvo guarani ñe’ẽ mbo’esyry ikatu hag̃uáicha temimbo’ekuéra ikatupyry oúvo ojehekombo’e ñepyrũ guive.

Ko mbo’esyry, oñemboja’óva heta vorépe, oñemboguata ojeporukuévo tapereko ñemongetarã rupive, oñembo’évo opaite mba’e guaraní ñe’ẽ ayvu, jehaipy ha iñarandupy rehegua. “Rombo’e peteĩ guarani heko resãiva, oñeñe’ẽ ha ojeporúva ko’ág̃a, oñemboykévo umi tekombo’e ndojekupytýiva upe ñe’ẽ ojeporúva rehe. Romba’apo ikatu hag̃uáicha temimbo’ekuéra oñemongetakuaa ojehekombo’e ñepyrũ guive”, omombe’u karai Thomas Valenzuela, mbo’ehára Laboratorio de Idiomas-pegua ha Ypykuéra aty rehe omba’apóva UBA ryepýpe. Upéichante avei, “Valenzuela omombe’u omohendaha temimbo’ekuéra tenda oiporuha ñe’ẽ rupive. Peteĩ atýpe oñemohenda umi pytagua araka’eve ndoiporúiva guarani ñe’ẽ. Upépe ojejuhukuaa temimbo’e Japón-gua jepe. Oñemba’apo mbaretete ko’ãva oikuaa hag̃ua ko ñe’ẽ ryapu ha upéi mbeguekatúpe taikatupyryve ohóvo ko ñe’ẽ pyahu jeporúpe”.

Ko Laboratorio ñe’ẽ rehegua oguereko 8 (poapy) vore guarani ñe’ẽ rekombo’e rehegua, ambue ñemoarandu ñe’ẽ rehegua yképe. Valenzuela “omombe’u oikuave’ẽha hikuái mokõi mbo’esyry pyahu ko jasykõi 2025-pe: peteĩva ombo’éva guaraní ñe’ẽ ha arandupy, ha ambue Ayvu Rapyta ñemoñe’ẽ rehegua”.

“Ko tapereko rupive ndaha’éi ñe’ẽ añónte oñembo’eséva, katu ha’e rupive ojeikuaakase ha upéicha toñeikũmby tetã rekopy”, he’i Valenzuela. “Ojapo 10 arýma roikuaave’ẽha guaraní ñe’ẽ ñembo’e, quechua ha mapuche ndive, ikatukuaáva avei ojeikuaa ko laboratorio-pe. Ko’ã 10 arýpe, umi tapicha oñemoaranduséva guarani ñe’ẽme hetaiteve. Ñepyrũrã, kóva oñembo’e tenda guive, katu 2020 rire ojejapo internet rupive ha heta oĩ temimbo’e oñemoarandúva, oreipytyvõva rog̃uahẽ hag̃ua Argentina pukukue”.

Reñemboheraguapy térã reikuaséramo mba’e aravópa oñembo’e umía ikatukuaa reike Laboratorio ñandutiroguépe ha’éva:

https://idiomas.filo.uba.ar/index.php/es/guarani

 

Oñemboguata mba’eporandu «El Estribo» moakãharakuéra ndive ojehapereka hag̃ua iñe’ẽ

Posted on 22/01/2025

Ypykuéra Ñe’ẽ Ñeñongatu ha Ñemyasãi Moakãhapavẽ, oĩva Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha ryepýpe, og̃uahẽkuri Comunidad El Estribo-pe, omoñepyrũ hag̃ua Enxet ñe’ẽ jehapereka ha upeva’erã tenonderãite ojejapo mba’eporandu umi aty moakãharakuérape hérava sãsoreko, tembikuaareka mboyvegua ha marandu mbyatyrã.

Ko ñembyatypy rupive oñembyaty marandu tekotevẽva uperire ojehapereka ha oñehesa’ỹijo hag̃ua mba’eichaitépa oikove Enxet ñe’ẽ opaite hendápe ha opaite mba’erã hekoha ryepýpe ha umi 11 aty oñemopyendahápe hikuái. Ko tembikuaareka rupive ojeheka ko ñe’ẽ taimbareteve ha toikove katui, ojehechakuaávo mba’e mba’épa oikotevẽ ha mba’e tembiapópa oñemboguatava’erã iñasãi hag̃ua opa tendárupi.

PÑS mba’apoharakuéra omyakãkuri kuñakarai Rossana Bogado de Orué, Ypykuéra Ñe’ẽ Ñeñongatu ha Ñemyasãi Moakãharapavẽ ha hendive hembiapo irũnguéra Sonia Ávalos, Rossana Arias ha Zeneida Quiñonez.

Ko tembikuaareka oĩ Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha rembiapotee ryepýpe ombohape ha omonguéva Paraguái ypykuéra ñe’ẽ ñemombaretejey ha jehechaukarã.