Monthly Archives: November 2024

Oñembohape Puerto Antequera-pe mokõive ñe’ẽ tee jeporuremerã

Posted on 25/11/2024

Ko’ã tembiapo oñemboguatáva ojejúvo umi Unidad de Asuntos Lingüísticos (UAL) ñemopyendarã rekávo taha’e tavao ha tavusuoháre, oñeg̃uahẽkuri Puerto Antequera-pe tavaópe oñembohape ha oñeipytyvõ hag̃ua chupekuéra iñe’ẽnguéra jeporúpe.

Upépe oĩkuri gabinete moakãhára karai Daniel Cuevas, omoirũ ichupe Arandupy Sãmbyhyhára kuñakarai Graciela Benítez de León ha pytyvõharapavẽ, Sara Beatriz Miranda omog̃uahẽva’ekue PÑS mba’apohára Esmilse Ramírez, Karin Mendoza, Laureano Lezcano ha Saturnina Díaz Molinas.

Ko ñembyaty aja ojeikuaauka mba’épepa ha mba’éichapa oĩ ko’ág̃aramo umi léi omo’ãva ñe’ẽnguérape. Upéichante avei, oñomongeta hikuái mba’éichapa ikatu mokõive temimoĩmby oñoipytyvõ, ko’ýte mba’etépa PÑS ikatukuaáta ojapo ko tavaópe oñemboguata porãve hag̃ua ñe’ẽnguéra jeporu.

Mba’apoharakuéra tavaópegua omombe’u mba’e tembiapópa omboguatáma oúvo ñe’ẽnguéra rehehápe, ha avei omba’aposeha hikuái hemimoĩmby guive mokõive ñe’ẽ oñemombareteve hag̃ua ko távape ha upekuévo toñemongu’e ikatu hag̃uáicha oñemoĩ pe unidad de asuntos lingüísticos-pe peteĩ tapicha katupyry omba’apova’erã ñe’ẽnguéra rehe.

Ko tembiapo oñemboguata ojejúvo oñemombarete hag̃ua tetã ñe’ẽkõi ha upekuévo avei oñemoherakuã hag̃ua Léi 6530/20, lengua de señas rehegua ha tembiapoukapy hesegua.

 

PÑS omoñepyrũ tembiapoguasu oñembokuatia ha oñeñongatu hag̃ua guarani ñe’ẽ ayvu.

Posted on 25/11/2024

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) omoñepyrũ peteĩ tembiapoguasu hérava «Guarani ñe’ẽ ayvu ñembokuatia ha ñeñongatu, kuñakarai ha karai 60 ary ohasámava rembiasakuégui», kóva oñemboguata ñepyrũta 21 távape, 7 tavusu Región Oriental-ygua ryepýpe ha oñemba’eporandúta umi tavaygua ikarai ha ikuñakaraivémavape.

Ko tembikuaareka omyakã Ñe’ẽnguéra Rapereka Moakãhapavẽ ha oñemboguatáta ikatu hag̃uáicha pe guaraní corpus lingüístico oñembopyahu ha oñemboheteve ohóvo guaraní ayvu rupive, oñehendu ha oñembyatýta tetãyguára rekove okaháre ymave ha ko’ág̃agua, aranduka’aaty, jepokuaa, jeroviapy, ñemitỹ, tembi’uregua, ha ambueve mba’e hembiasakue.

Ko guarani ayvu ñeñongatu ha ñembokuatia, umi tapicha ikarai ha ikuñakaraivémava, 60 ary ohasámava rembiasakuégui, ko’ýte umi iguarani añónteva oipytyvõ mbaretéta ko guaraní ñe’ẽ oñembokuatia, oñehesa’ỹijo ha oñeñongatu hag̃ua.

Umi tavusu ojeiporavóva oñeg̃uahẽ hag̃ua guarani ñe’ẽ puruhára rendápe ha’ehína Guairá, Caaguazú, Caazapá, Paraguarí, Misiones, San Pedro ha Cordillera. Peteĩteĩ tavusúpe oñeg̃uahẽta 3 távape ha upéicha oñemba’eporandúta amo 60 tetãyguára rupi.

 

Oñemomba’eguasu ñe’ẽporãhaipyre paraguaigua tetãita amandajépe

Posted on 25/11/2024

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyhára, karai Javier Viveros, ha’ékuri pe omoñepyrũva ñe’ẽasãiháramo V Congreso de Lingüística Aplicada-pe, oñe’ẽvo «Panorama del cuento contemporáneo en nuestras dos lenguas oficiales» rehe.

“Paraguái ñe’ẽporãhaipyre ningo ndaijojahái upe heñoiháicha ha ndaikatúi oñembojoja umi ambue tetã América-ygua ñe’ẽporãhaipyre rehe”, he’i karai Viveros. Upéichante avei, ha’e omomba’eguasu mba’éichapa peteĩ tetãyguára paraguaigua oñe’ẽva guaraní “heta yvytuvai ohasa ha naikangýiri”, omombe’úvo heta haipy oñembohasáva’ekue ko ñe’ẽme, umívare oje’ekuaa hekove puku ha hekove mbareteha.

Karai sãmbyhyhára oñe’ẽ avei mba’éichapa oikove ojoykére mokõive ñe’ẽ tee ñane retãmegua, omomba’eguasúvo ñane ñe’ẽporãhaipyre taha’e umi ñeha’ã ñe’ẽporãhaipyrépe térã umi tembiporupyahúpe, oipytyvõva umi haihárape omyasãi hag̃ua hembiapo umi books téra ambue ñandutirogue rupive.

Upépe avei sãmbyhyhára imandu’a mombe’ugua’u paraguaigua ñepyrũmby rehe ha mba’éichapa oĩ ko’ág̃aramo, omombe’úvo umi mombe’ugua’u apohára réra ko’ág̃agua hembiaporãva. “Mombe’ugua’u paraguaigua ohasahína upe Edad de Oro”, he’i ñe’ẽasaihára.

Ko atýpe oĩkuri Prof. Dr. Gustavo Acosta, Facultad de Filosofía de la UNA, Vicedecano, avei Prof. Dra. Valentina Canese, Instituto Superior de Lenguas moakãhára, oĩkuri avei heta mburuvicha tekombo’epegua, mbo’ehára ha ambue tapicha oñeipepirũva’ekue.

Ko’ã ñe’ẽ porãmby rupive, oñemoñepyrũkuri ko amandaje oiptyvõtava maymave oĩvape ohesa’ỹijo ha oñemongeta hag̃ua ñe’ẽ ha ñe’ẽporãhaipyre renonderã rehe Paraguáipe. Iporã ojeikuaa avei PÑS oykeko mbareteha ko amandaje apo.

 

PÑS omba’apo mbarete Manjúi/Lumnanas ñe’ẽ ñongaturã ha ñangareko katuirã

Posted on 22/11/2024

 

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) hembiapotee omboguatáva oúvo oñeñangareko hag̃ua umi ypykuéra ñe’ẽ oguepotámava oúvo rehe og̃uahẽ ypykuéra aty San Eugenio-pe, opytáva Boquerón távape, ojapo hag̃ua peteĩ registro audiovisual Manjúi/Lumnanas ñe’ẽ rehegua.

Ko tembiapo oñemboguata 11 jasypateĩ guive, 14 peve ha upépe oñeñongatu mba’éichapa ko’ã aty Manjúi ojapo hi’upyrã ha’ekuéra omombe’úvo iñe’ẽteépe mba’éichaitépa ojejapo ha mba’épa ojeporu. Ko tembikuaareka rupive ojejapóta peteĩ tembiporu audiovisual oipytyvõtava ko ñe’ẽ oguepotáva oñemyasãi ha oñemombaretejey hag̃ua.

 

Sonia Elicena Ávalos, Ypykuéra Ñe’ẽ Oguepotáva Ñemoĩngove ha Ñemombaretejey Mbohapehára, Matías Medina, Ypykuéra Ñe’ẽ Ñemyasãi ha Jekuaauka Mbohapehára ndive omba’apo mbarete oñondive ko tembiapo porãite apópe.

 

Ko tembiapo oñemboguata umi ambue tembiapo oñemboguatáva apytépe Decenio Internacional de las Lenguas Indígenas ryepýpe, Tetã Rekuái rembiapotee oykeko mbarete rupi ko’ãva oipytyvõgui  ypykuéra ñe’ẽ ha arandupy oñeñangareko ha imbarete jey hag̃ua ha upéicha ani hag̃ua araka’eve ogue yvy’ape ári.

PÑS ohókuri Bolivia retãme mbohapy tetã ñombyatyhápe

Posted on 22/11/2024

 

Umi tembiapo oñemboguatáva ojejúvo ypykuéra ñe’ẽ rehehápe, kuñakarai Rossana Bogado De Orué,Ypykuéra Ñe’ẽ Ñeñongatu ha Ñemyasãi Moakãharapavẽ, oĩva Paraguái Ñe’ẽnguéra  Sambyhyha (PÑS) ryepýpe oĩkuri III Foro de Cooperación Trinacional Argentina, Bolivia ha Paraguái oñombyatyhápe. Ko ñembyaty oiko Santa Cruz táva, Bolivia retãme ikatu hag̃uáicha ko’ã tetã oñomombarete peteĩ akãrapu’ãrã katui rekávo, ñe’ẽmbyrã “Peteĩ ñeakãrapu’ã katui maymavépe g̃uarã Chaco Americano-pe g̃uarã” ryepýpe.

 

Tetãnguéra Ñomoirũ oykeko mbarete ko aty ha upévare ijaty upépe heta tapicha katupyry, mburuvicha ha ypykuéra aty rérapegua ko’ã mbohapy tetãmegua oikuaauka hag̃ua hembiasa ha tembiaporãngue oipytyvõtava oñeñangareko hag̃ua ko’ã ypykuéra arandupy ha derechokuéra rehe. Ko foro-pe umi ypykuéra rérapegua ikatu omog̃uahẽ iñe’ẽ he’ívo hemiandu ha hembipota ha upéicha ikatukuaa hag̃uáicha hembijerure tojeroike avei tetã rembiaporãite ryepýpe.

 

Ko III Foro de Cooperación Trinacional rupive ojehechakuaa ñeakãrapu’ã katui ndaikatuiha oñemoañete ndojegueroikéiramo ko’ã ypykuérape. PÑS-pe g̃uarã ko aty tuichaitereimba’e oñemomboguata hag̃ua tape pyahu ko’ã ypykuéra hekove akãrapu’ã hag̃ua ha maymave ijatýpegua toipykúi hape ha henonde porãverã.

Ojegueromandu’ávo 100 ary Félix de Guarania rekovereñóiha ára ojehechakuáta hembiapokue hekove aja

Posted on 22/11/2024

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) ombosako’i ñomongetajere – jehechakuaa hérava «Félix de Guarania rekove, rembiapo ha mba’eporãita ohejava’ekue», oñembojekupytývo hekovereñóiha ary rehe, oikótava ág̃a 20 jasypateĩ jave. Ko atýpe ikatukuaa ojeike ojehepyme’ẽ’ỹre mba’evete ha oikóta Archivo Nacional kotyguasúpe (Mcal. Estigarribia haimete Iturbe, Paraguay táva), pyhareve 10 aravo jave.

Ko atýpe, omoakãtavahína PÑS sãmbyhyhára, oñe’ẽta avei heta tapicha katupyry imandu’átava Félix de Guarania rembiapo ha rekovére: Delicia Villagra-Batoux oñe’ẽta ko karai rekove pukukue rehe, Feliciano acosta katu oñe’ẽta hese haiháramo, heta surco ohaihaguére ha, ipahaitépe, Susy Delgado oñe’ẽta hese ñe’ẽasaháramo.

Félix Giménez Gómez, ojeikuaavéva Félix de Guarania ramo, heñóiva’ekue Paraguari távape, 20 jasypateĩ 1924 jave, ha oamano 14 jasyapy 2011-pe, 86 ary oguerekóramoguare. Guarani rayhuhára ha ohaiva’ekue amo 90 aranduka rupi, umíva apytépe ojejuhu ñe’ẽpoty, ñoha’ãnga, tekovehai, opáichagua tembikuareka, ensayo, ñe’ẽryru mokõi ñe’ẽmegua, upéichante avei ombohasa guaraníme hetaiterei jehaipy ambue tetãmegua.

Ko ñomongetajere – jehechakuaa oykeko mbarete avei Guarani Ñe’ẽ Rerekuapavẽ, Archivo Nacional, oĩva Tetã Arandupy Sãmbyhyha poguýpe ha editorial Servilibro. Karai Félix de guarania rogaygua ha peheẽnguekuéra omoirũta avei upe árape ko aty oñembosako’íva hérape.

Oñemomba’apo ñepyrũ Radio Comunitaria Pesempoó, Comunidad Enhlet Norte-ygua, opytáva Loma Plata, Boquerón-pe

Posted on 15/11/2024

Oikókuri peteĩ aty oñemomba’apo ñepyrũhápe Radio Comunitaria Pesempoó, kóva tuichamba’e comunidad Enhlet Norte-pe g̃uarã, oikóva Loma Plata, Boquerón tavusúpe. Ko emisora pyahu oipytyvõta ko’a atygua ñe’ẽ ypy oñeñangareko ha oñemyasãi hag̃ua.

Ko ñembyatypýpe oĩkuri Comisión Nacional de Telecomunicaciones (CONATEL) mburuvicha, karai Juan Carlos Duarte Duré, Boquerón tavusu motenondehára, karai Harold Bergen ha umi aty moakãhára, ambue hérapegua ha marandu myasãihára ypykuérava Chaco paraguayo-pegua.

Ko puhoe Pesempoó-pe ndaha’éi oñemyasãitava Enhlet ñe’ẽ rehegua añónte, kóva rupive ojegueroike ha oñemyasãita opaite ypykuéra ñe’ẽ rehegua.

Ko apopyrã oñemboguata umi tembiapo oñemboguatáva oñeñangareko katui hag̃ua Paraguái ypykuéra ñe’ẽ rehe ryepýpe, ha upéichante avei Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha ha ambue temimoĩmby rembiapotee ryepýpe, omba’apóvavoi ko’ã ypykuéra ñe’ẽ rehehápe oñemombaretejey ha oñemyasãi hag̃ua oparupiete.