Monthly Archives: August 2024

Ojehechauka ha ojeikuaauka hag̃ua ypykuéra ñ’ẽ mba’eporãita ha hekove ko’ág̃agua, karaiguasu Javier Viveros, Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyhára oĩkuri tembiapochaukaha hérava “Jahecha. Vida contemporánea del Pueblo Paĩ Tavyterã.” ñepyrũmbýpe. Kóva oikókuri Okarusu de la Democracia-pe.

Ko tembiapochauka ombosako’íkuri Oficina del Coordinador Residente de las Naciones Unidas oĩva Paraguáipe, atykuéra Paï Reta Joaju ha Paï Jopotyra, ha Grupo de Estudios Ancestrales Áry Ojeasojavo ñepytyvõme, ko’ãva hi’aréta upépe jasyporundy 2024 peve.

Ko tembiapochaukápe ojejuhúta heta ta’ãnga oñeguenohẽva’ekue Paĩ Tavyterã atyguápe ha ohechaukáva avei hekove ko’ẽ ko’ẽregua. oikuave’ẽvo   mayma oúvape hekopy ha ijepokuaa recharamomby.

Ko tembiapo oike umi tembiapoita oñembosako’iva Ypykuéra Jasy 2024 ryepýpe, ko tembiapoguasu rupive ojehechakuaa ha oñemomba’eguasuse umi ypykuéra Paraguaipegua tekopy ohejáva ha omog̃uahẽva ñandéve.

Decenio Internacional de las Lenguas Indígenas (DILI) ryepýpe, Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) og̃uahẽkuri puhoe KEREYMA rógape, opytáva tekoveaty Santa Teresita-pe, guarani atyguáva. Ko ñembyatypýpe oñeñemongeta heta apopyrã rehe ohekáva ypykuéra ñe’ẽ toñeñangareko ha toñemyasãive, avei oñeñe’ẽ Comisión Nacional de Telecomunicaciones (CONATEL) rembiapoukapy, oñemboguatáva ojejúvo oñemombareteve hag̃ua umi ypykuéra puhoe, mayma tekoveaty ha PÑS ñepytyvõme.

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) oĩkuri V Congreso de Literatura Paraguaya-pe, oikova’ekue Facultad de Filosofía, Universidad Nacional del Este–pegua rógape. Ko amandajépe oĩ ñe’ẽ myasãiháramo Arnaldo Casco Villalba, Ñe’ẽnguéra Rapereka Moakãharapavẽ, PÑS ryepypegua, ha’e oñe’ẽkuri “Pasado y Presente de la Literatura Guaraní” rehe. Oñe’ẽ aja imandu’a mba’e mba’épa oguereko pe ñe’ẽporãhaipyre corpus, ojehaíva guarani ñe’ẽitápe, omomba’eguasúvo iñambueha ambue jehaipýgui omopyendágui guarani ñe’ẽporãhaipyre tee.

Casco Villalba imandu’a Tadeo Zarratea rehe, he’iva’ekue kóvante ha’ehague ñe’ẽ oguerojeráva peteĩ ñe’ẽporãhaipyre hekopeguáva. Oñe’ẽnguévo, mba’eichapa ohasa rire mokõi sa ary ñe’ẽpoty ojehechaha ha irundypa ary ñoha’ãnga oĩha guaraníme, tetãyguára paraguaigua oñãkãrapu’ã ohóvo yvyty pyahu gotyo: mombe’upy rehegua guaraníme.

Decenio Internacional de las Lenguas Indígenas (DILI) ryepýpe, Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) og̃uahẽkuri puhoe KEREYMA rógape, opytáva tekoveaty Santa Teresita-pe, guarani atyguáva. Ko ñembyatypýpe oñeñemongeta heta apopyrã rehe ohekáva ypykuéra ñe’ẽ toñeñangareko ha toñemyasãive, avei oñeñe’ẽ Comisión Nacional de Telecomunicaciones (CONATEL) rembiapoukapy, oñemboguatáva ojejúvo oñemombareteve hag̃ua umi ypykuéra puhoe, mayma tekoveaty ha PÑS ñepytyvõme.

Upépe, PÑS rérape oĩkuri isãmbyhyhára Javier Viveros ha omoirũ ichupe kuñakarai Rossana Bogado de Orué, Ypykuéra Ñe’ẽ Ñeñongatu ha Ñemyasãi Moakãharapavẽ, oñembyatyva’ekue María Concepción Flores ndive, ha’eva puhoe moakãhára. Ko aty aja oñeñe’ẽ umi tembiapo oipytyvõtava oñembohasa ha oñemombarete hag̃ua ypykuéra ñe’ẽ umi puhoe ypykuéra rehegua rupive, techapyrãrõ oĩva puhoe KEREYMA, oĩva marandurendáramo oipytyvõ mbaretéva guarani aty ñe’ẽ ha arandupy oñemyasãi ha oñemombarete hag̃ua.

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) ohechauka ojepytaso mbareteha guarani ñe’ẽ ñemyasãi ha ñangareko rehe, oykeko kyre’ỹvo Congreso de Literatura Paraguaya, po (5) aryháma ojejapóva. Ko amandajépe oĩta Arnaldo Casco Villalba, Ñe’ẽnguéra Rapereka Moakãharapavẽ, oñe’ẽtava «Pasado y Presente de la literatura guaraní» rehe.

Ko ñe’ẽarandu oikóta ág̃a ararundy 07 jasypoapy, 18:30 aravo jave, kotyvusu Ñasaindy, Facultad de Filosofía, Universidad Nacional del Este-peguápe. PÑS guive, roipepirũ opaite tapicha omba’apóva tekombo’e rehe ha mayma ousévape omoirũ hag̃ua ko aty porãite kuaapyverã rekávo.

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) og̃uahẽkuri Centro de Apoyo a la Inclusión Brigitte ha Escuela Básica P^py 8080 Rinconcito de Amor rógape, opytáva Filadelfia távape ombohape hag̃ua ohekombo’e ha oipytyvõ hag̃ua ichupekuéra ñe’ẽnguéra rembiapópe. Ko ñembyatypýpe oĩkuri Reinalda Dos Santos Centro de Apoyo a la Inclusión moakãhára, avei Blanca Estela Meza Escuela Básica P^py 8080 moakãhára, ha Ana María Fonteína angapykuaahára temimoĩmbypegua, ha’ekuéra omog̃uahẽ hembiaporendápe Karin Mendoza-pe, Ñe’ẽnguéra Rape’apo Moakãhapavẽmegua ha Esmilse Ramírez-pe, Lengua de Señas Moakãhapavẽmegua, mokõivéva PÑS mba’apohára.

Ko ñembyatypy aja oñeñeñe’ẽ umi léi oykekóva ñe’ẽnguéra rekoguata porãve, umíva apytépe oĩ Léi 4251/10 Ñe’ẽnguéra rehegua, Léi  6530/20 Lengua de Señas rehegua ha Decreto Reglamentario 9274/23. Ko’ã tekoguatapy tuichaitereimba’e oñemoañete ha oñemombarete hag̃ua ñe’ẽita chaco paraguaiguápegua, tenda ojeikuaa porãva iñarandupy ha iñe’ẽ porãita rehe.

Ipahápe, umi mbo’ehao mburuvicha omog̃uahẽ hembipota ha’éva mbo’eharakuéra tojehekombo’e lengua de señas-pe. Kóva oñemboguata hag̃ua omog̃uahẽ hikuái peteĩ apopyrã ñembokatupyryverã ha ojerure avei hikuái toñepytyvõmi ichupekuéra ojeiporavo hag̃ua tapicha ikatupyrrýva ko ñe’ẽme ohekombo’e hag̃ua ichupekuéra.

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyhára, karai Javier Viveros, oñembyatýkuri lideresa Yvopey Renda rekohapegua, aty guaraní rehegua, Myriam Monserrat Flores de Pintos ndive oñemoneĩ hag̃ua audiovisual “Arete Guasu”, atyguasu oikova’ekue jasykõi ohasaramova’ekuépe. Ko aty omoirũ avei kuñakarai Rossana Bogado de Orué, Ypykuéra Ñe’ẽ Ñeñongatu ha Ñemyasãi Moakãharapavẽ.

Ko ñembyatýpe ojehechauka ko audiovisual kuñakarai lideresa-pe, ha’e ojesareko porã ko tembiporu rehe, ohesa’ỹijo porã omog̃uahẽvo tekotevẽva iñambue ha omoneĩ  uperire, kóva rupive ojehechauka ha oñemog̃uahẽva’erãgui mba’eichaitépa oñemboguata ko Arete Guasu. Ko tembiapo rupive ndahaéi oñeñangarekosévante ko jepokuaa rehe, kóva rupive oñemyasãise ypykuéra guaranigua kuaapy ha rekotee, oñemokyre’ỹvo maymavépe oikũmby porãve ha oñemomba’eguasuve hag̃ua avei ijepokuaaita.

Ko tembiporupyahu ñemoneĩ oipytyvõ mbaretéta oñemyasãi ha oñeñangareko hag̃ua ypykuéra Paraguaipegua mba’erekopy arandupyregua ojepokuaáva rehe, oñemomba’eguasúvo avei tetã rekuái ha tekoveaty rembiapotee iñe’ẽnguéraha ijepokuaaita ñeñangareko katuirã rehe.

Oñeg̃uahẽkuri Facultad de Ciencias de la Salud-pe, Universidad Evangélica del Paraguay rógape, opytáva Loma Plata távape, oñeñe’ẽ ha ojehekombo’e hag̃ua ichupekuéra iñe’ẽnguéra jeporu katui ha ñangarekorã.

Tembikuaareka Mbohapeha Moakãhára, Mgtr. Katja Hiebert omog̃uahẽ hembiaporendápe PÑS mba’apoharakuérape, ko’ãva apytépe oĩkuri Walter Gómez ha Karin Mendoza, Ñe’ẽnguéra Rape’apo Moakãhapavẽmegua ha Esmilse Ramírez, Lengua de Señas Moakãhamegua.

Ko ñembyatypýpe oñeñe’ẽ Léi 4251/10 Ñe’ẽnguéra rehegua, Léi 6530/20 Lengua de Señas rehegua ha Decreto Reglamentario 9274/23 rehe, mba’épa ojerure ko’ãva ha mba’eichaitépa mokõive temimoĩmby oñoipytyvõkuaa omombarete hag̃ua oñondive ñe’ẽnguéra jeiporu.

Ipahápe he’i oikotevẽha oñembokatupyryve mbo’ehaovete mbo’eharakuérape lengua de señas jeporurãme.

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyhára, karai Javier Viveros, oñembyatýkuri Gundolf Niebuhr ndive oñe’ẽ hag̃ua hikuái mba’éichapa oñemba’apo ojejúvo apopyrã umi ñe’ẽryru oĩ hag̃ua digital-pe. Ko’ã tembiapo rupive ojejepytasóta ko’ã ñe’ẽryru ojehupi hag̃ua temimoĩmby ñandutiroguépe ha upéi avei pumbyry popeguápe.

Ko ñembyaty aja, oñeñe’ẽ ha oñemomba’e umi ñe’ẽmbyrã tuichamba’éva ypykuéra ñe’ẽ paraguaigua ojeiporu katui ha oñemyasãi hag̃ua rehe, ko’ýte oñemba’apovévo ko’ã tembiporu oĩ hag̃ua umi plataforma digital-pe ha taopavave toiporukuaa.

Sãmbyhyhára Riveros omomba’eguasu ko’ãichagua tembiapo oipytyvõva oñeñangareko hag̃ua ñane retã ñe’ẽ porãita rehe ha omog̃uahẽ iñe’ẽme’ẽ omba’apotaha PÑS guive ko’ã tembiporu oĩ hag̃ua digital-pe ha upekuéro avei ko’ã ypykuéra ñe’ẽ iñasãi hag̃ua opárupi.

Mokõive temimoĩmby omba’apo mbarete oñondive ko’ã apopyrã ñemboguatarã rehe, oñeha’ãrõva tosẽ opavavépe g̃uarã ko’ã jasy oúvape. Upéichante avei, oje’e umi ambue tembiporupyahu oĩva Play Store-pe, oipytyvõvéta avei ojeguereko hag̃ua ko’ã ñe’ẽryru digital-pe.

Oñeg̃uahẽkuri Asociación de Servicios de Cooperación Indígena-Menonita (ASCIM) rógape ojehekombo’e ha oñeipytyvõ hag̃ua ichupekuér ñe’ẽ jeporúpe.

Tekombo’e Mbohapehára, Lic. Edgar Neufeld omog̃uahẽ hembiapo rendápe PÑS Mba’apohára Karín Mendoza, Ñe’ẽnguéra Rape’apo Moakãhapavẽmegua ha Esmilse Ramírez, Lengua de Señas Moakãhapavẽmegua.

Ko ñembyatypy aja oñeñe’ẽ Léi 4251/10 Ñe’ẽnguéra rehegua, Léi 6530/20 Lengua de señas rehegua ha Decreto Reglamentario 9274/23 rehe, ojeikuaa hag̃ua ijehupytyrã oñemombarete ha oñeñangarekove hag̃ua ñe’ẽita rehe.

Upéichante avei, oñeñemongeta tekotevẽha oñemba’apove ojehóvo tembiporuita ambue ñe’ẽ tendagua jehekombo’erã apopy ha ñembopyahúpe ha upe karai ASCIM gerente ome’ẽ PÑS mba’apohárape tembiporu primer ciclo-pe g̃uarã, oĩva Guarani Ñandéva ha Nivaclé ñe’ẽ ypýpe.