Monthly Archives: July 2024

PÑS, INDI ñepytyvõme omog̃uahẽ 20 kits hi’upyrã V Congreso Lingüístico Nivaĉle-pe g̃uarã, Boquerón-pe oikova’ekue

Posted on 23/07/2024

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS), Instituto Paraguayo del Indígena (INDI) ñepytyvõme omog̃uahẽ 20 kits hi’upyrã V Congreso Lingüístico Nivaĉle-pe g̃uarã, oikova’ekue U’je Lhavos-pe, Boquerón tavusupe.

 

Ko amandaje rupive oñemopeteĩse Nivaĉle ñe’ẽ, tuichamba’éva upe tendápe g̃uarã, hekoha guive omopyenda mbaretéva ijeporu opa árape ha mba’éichapa ojeporu avei upérupi. Amandaje aja umi tapicha oĩva’ekue upépe ohesa’ỹijo mba’épa ikatu ojejapo oñemopeteĩ hag̃ua iñe’ẽ, ombohasa ojupe hembiasakue ha kuaapy pe ñe’ẽ ojeiporuháicha ha iñambueháicha avei tenda ojeporuháre.

 

U’je Lhavos atýpe oiko ko tembiapo porãite oñembohasahápe ojupe heta mba’e ñe’ẽ ha arandupy rehegua, upépe avei ojehechakuaa iporãva’erãha oñeñangareko aty Nivaĉle  ñe’ẽ ha arandupy ypykue rehe

 

PÑS ha INDI omombarete iñe’ẽme’ẽ ha’eva’ekue ojoykeko ha oñoipytyvõ mbaretétaha oñeñangareko ha oñemyasãi hag̃ua Paraguái ñe’ẽita ha arandupy, ko’ýte oñemomba’eguasuvévo ypykuéra ñe’ẽ, kóicha oñemoheñói hag̃ua tekoaty oporogueroike ha nomboykéiriva avavépe.

 

Ko V Congreso Lingüístico Nivačle oipytyvõta iñe’ẽnguéra oñeñangareko hag̃ua, avei ohechauka mba’éichapa katuetei ko’ã ypykuéra paraguaipegua  oñakãrapu’ã jey ha oñombyaty avei oñoipytyvõ, ha upéicha oñondivepa omba’apo ani hag̃ua ogue iñarandupy ha iñe’ẽnguéra.

Ñoñe’ẽme’ẽ ñemboheraguapy Museo Aviadores del Chaco ndive

Posted on 23/07/2024

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) ha   Museo Aviadores del Chaco omboheraguapy ñoñe’ẽme’ẽ ñopytyvõrã. Ko ñoñe’ẽme’ẽ rupive ojeheka ko Museo rerarechaukaha oñemoĩmbaite hag̃ua mokõive ñe’ẽteépe, oñemohendávo guaraní ñe’ẽme tetã ñe’ẽ teeháicha español ykére.

 

Mokõive temimoĩmby oñe’ẽme’ẽ oñopytyvõvo heta mba’e tekotevẽvape ojehupyty hag̃ua ojehupytyséva. Museo Aviadores del Chaco omog̃uahẽta PÑS umi jehaipy cartelería ha rotulación rehegua oñembohasa hag̃ua guaraníme.

 

PÑS katu, omba’apóta ombohasa hag̃ua guaraníme ko’ã jehaipy ha upéichante avei omoĩvo máva mávapa omba’apóta ko tembiapojoajúpe. Avei, mokõive temimoĩmby oñomomarandu katuíta opaite mba’e ko tembiapo oku’e porã hag̃ua.

 

Ko ñoñe’ẽme’ẽ ndaha’éi oipytyvõtava tetã  ñe’ẽkõime ha Paraguái ñe’ẽitápe añónte, kóva oipytyvõta avei ñande retã reko ha rembiasa og̃uahẽve hag̃ua heta tapichápe, oñemomba’eguasúvo avei upekuévo ñane retã ñe’ẽ teekuéra.

 

Museo Aviadores del Chaco-gui oikóta peteĩ tenda ombayty ha omomba’eguasúva  ñane retã ñe’ẽita ha arandupy, oñemohendávo ichupe Paraguái ñe’ẽkõi myasãiháramo.

Oñembokatupyryve ypykuéra puhoe moakãharakuérape

Posted on 23/07/2024

Oñemombareteve hag̃ua marandupy ha marandu jehupyty umi ypykuéra rekohápe, Coordinación Nacional de Pastoral Indígena (CONAPI) ha Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) omboguatákuri oñondive peteĩ tembiapo oñemboakatupyryve hag̃ua ypykuéra puhoe moakãharakuérape. Pe aty omyakãkuri Ing. Francisco Duarte, Comisión Nacional de Telecomunicaciones (CONATEL) rérape oĩva’ekue, ohekombo’éva ichupekuéra mba’e mba’épa oguerekova’erã umi emisora oiko porã hag̃ua.

 

Oñe’ẽ aja, Ing. Duarte omyasãka mba’e mba’épa oikotevẽ umi ypykuéra puhoe, upéicha umi moakãhara oĩva’ekue oikuaa avei umi mba’e nahesãporãiva’ekue ichupekuéra. Ko aty oñembosako’i ikatu hag̃uáicha ko’ã ypykuéra puhoe oñemboguata hekopete, upéicha avei og̃uahẽ porãve hag̃ua mayma henduhára tekohapeguápe.

 

Kuñakarai Marlene Villalba, CONAPI Maranduasãi Mbohapehára ha Ramón Barboza Ypykuéra Ñe’ẽ Ñeñongatu Mbohapehára, oĩkuri avei ko atýpe hemimoĩmby rérape.

 

Ko atýpe oĩkuri heta ypykuéra aty rérapegua, ko’a apytépe oĩkuri Guarani, Sanapaná, Nivaĉlé, Enxet ha Enhlet atýpegua, ko’ãva omomba’eguasu ha oaguyjeme’ẽ oñembokatupyryve rehe ichupekuéra ha upéicha omyasãi ha og̃uahẽ porãveta marandu mayma ohendúvape puhoe.

 

Ko aty oñemboguata Decenio Internacional de las Lenguas Indígenas ryepýpe, tembiapoguasu omyasãi ha oñangarekóva ypykuéra ñe’ẽ ha arandupyeta. Ko tembiapojoaju omyakãva CONAPI, PÑS ha CONATEL ohechauka mba’éichapa ko’ã temimoĩmby ojepytaso mbarete ko’ã ypykuéra aty oguereko hag̃ua tembiporu tekotevẽva omombareteve hag̃ua imaranduasãi.

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyhára ha Naciones Unidas Moñondivehára Paraguaipegua ñembyatypy

Posted on 23/07/2024

Ypykuéra Aty Ypvy’ape Árigua Ára ryepýpe oñembyatýkuri Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyhára, karai Javier Viveros ha Naciones Unidas Moñondivehára Paraguaipegua, karai Mario Samaja. Ko atýpe oĩkuri avei kuñakarai Sonia Ávalos, Ypykuéra Ñe’ẽ Oguepotáva Ñemoĩngove ha Ñemombaretejey Mbohapehára.

 

Ko atýpe, mburuvichakuéra oñemongeta ha omomba’eguasu PÑS rembiapo oykekóvo heta tembiapo rupive oñemomorã hag̃ua Ypykuéra Aty Ypvy’ape Árigua Ára  Paraguáiary 1995 guive, la Asamblea General de las Naciones Unidas (AGNU) omoinge rire ary 1994 guive.

 

Ko ñembyatypy oñemohu’ã mokõive temimoĩmbygua ñe’ẽme opytáva omombaretévo oñondive tembiapo oñemyasãi ha oñeñangareko hag̃ua ypykuéra ñe’ẽ ha arandupy.

PÑS ohapereka ñe’ẽnguéra Ciudad del Este távape.

Posted on 23/07/2024

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha mba’apoharakuéra, Ñe’ẽnguéra Rapereka Moakãhapavẽ ryepýpegua, Biera Cubilla ha Christian Ojeda ohókuri Ciudad del Este távape omba’apo hag̃ua. Ko aponde’a tembikuaareka rehegua rupive oñehesa’ỹijóta umi téra rechaukaha oĩva heta ñe’ẽme tetã rembe’ýpe, oñemboguatátava avei Pedro Juan Caballero ha Salto del Guairápe.

 

PÑS mba’apoharakuéra omba’apo ta’ãnga ñeguenohẽme, ko’ýte omoha’ãnga hikuái umi ñemuha cartelería ojejuhúva guive ko távape. Ko tembiapo rupive ojehechakuaáta ñe’ẽita oĩva ko távape, mba’épe ha mba’éichapa ojeiporu ha mavaitépa upe ñe’ẽ ojeiporuvéva ko’ã jehechaukapýpe.

 

 

Ko tembiapo oñehesa’ỹijohápe ñe’ẽita ojehecháva oñemboguatahína tetã rembe’ýpe ojehechakuaágui upépe oikoha oñondive opáichagua teko ha arandupy. Umi marandu oñeguenohẽva ko’ã tembiapógui oipytyvõta oñesãmbyhy porãve hag̃ua ñe’ẽnguéra rekoguata oñembojekupytývo tetã leikuéra rehe ha oñemomba’eguasúvo Paraguái retã ñe’ẽ ha arandupy.

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha omomba’eguasu Hispanismo Ñehesa’ỹijo Guarani Amandajépe.

Posted on 11/07/2024

Guarani Amandaje Irundyha, Guarani Ñe’ẽ Rerekuapavẽ ombosako’íva ha oikova’ekue Centro de Convenciones Mariscal-pe, Feria Internacional del Libro ryepýpe, Arnaldo Casco Villalba, Ñe’ẽnguéra Rapereka Moakãharapavẽ oñe’ẽ «Análisis de los hispanismos en el Diccionario de la lengua guaraní del Paraguay (versión corregida y aumentada, 2021)» rehe.

Ko aty oikókuri 6 jasypokõi ary 2024-pe, 08:30 aravo guive, 12:00 aravo peve, upépe ijaty tapicha katupyry ñe’ẽ, tekombo’e ha mayma guarani rayhuhára. Ko atýpe oñeñe’ẽve umi hispanísmo ojejuhúvare guaraníme, oñemombe’u avei umi mba’e oñemoambue ha umi ñe’ẽ oike pyahúva rehe ary 2021 rire.

Ko ñe’ẽrandu oñemohu’ã mba’eporandu ñemog̃uahẽme, umi tapicha ouva’ekue oporandu oikuaaséva ha karai Casco Villalba ombohovái chupekuéra, umi oĩva omog̃uahẽ avei hemimo’ã ha hemiandu España ñe’ẽ jeroike rehegua guarani ryepýpe.

Ñe’ẽjovake aranduka ha ñemoñe’ẽ rehegua Feria Internacional del Libro-pe.

Posted on 11/07/2024

Ko árape ojejapo peteĩ ñe’ẽjovake hérava “Construyendo Puentes hacia nuevas Políticas del Libro y la Lectura”, Kóva oikókuri Centro de Convenciones Mariscal-pe, Feria Internacional del Libro ryepýpe. Ko tembiapópe oñembyaty tapicha ikatupyrýva tekombo’e ha arandupýpegua oñe’ẽ hag̃ua Léi 7140/23 omokyre’ỹva aranduka ha ñemoñe’ẽ taha’e: tekome’ẽmby, ñe’ẽ, tekombo’e ha arandupy ryepýpe.

Umi oĩva’ekue ryepýpe ojejuhu kuñakarai Ana Mello, Tekombo’e ha Tembikuaa Motenondeha rerapegua; Moncho Azuaga, Tetã Arandupy Sãmbyhyha ha ohupytyva’ekue Premio Nacional de Literatura 2023; ha karai Arnaldo Casco Villalba, Ñe’ẽnguéra Rapereka Moakãharapavẽ, Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyhapegua.

Ko ñembyatypy oipytyvõ oñeñe’ẽ rupi umi mba’e omokyre’ỹ ha ohapejokóva sapy’ánte ñemoñe’ẽ ñemboguata hekopete ha mba’e tembiaporãpa ikatu ojeguerojera Paraguáipe mayma tetãyguára ohupytykuaa ha ohayhu hag̃ua aranduka ñemoñe’ẽ.

Arnaldo Casco Villalba, oñe’ẽ pe léi ñemohenda rehe ha ko’ýte umi akytã oñe’ẽhápe ñe’ẽ rehegua, he’ívo avei iporãva’erã tojegueroike ypykuéra ñe’ẽ umi tetã rembiaporãite ñemoñe’ẽ ñemombareterãme.

Ko ñe’ẽjovaképe umi tapicha ouva’ekue omba’eporandu ha omog̃uahẽ avei hemimo’ã, he’i mba’épa ikatu ojejapo maymave iñaranduka ha ohayhu hag̃ua iñemoñe’ẽ ha upéicha tetãpýre tojehayhu aranduka ñemoñe’ẽ.

Ñembyatypy oñembohapehápe tembiapo Paraguái ypykuéra ñe’ẽ ñangarekorã.

Posted on 08/07/2024

Karai Juan Ramón Benegas Ferreira, Instituto Paraguayo del Indígena (INDI) mburuvicha ha karai Javier Viveros, Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyhára oñembyatýkuri  PÑS rembiaporendápe.

PÑS rérape oĩkuri avei kuñakarai Rossana Bogado de Orué,  Ypykuéra Ñe’ẽ Ñeñongatu ha Ñemyasãi Moakãharapavẽ. Upe atýpe oñemongeta hikuái mba’épa umi mba’e tekotevẽvéva ojejapo oñeipytyvõ hag̃ua ko’ã ypykuéra ñe’ẽ rekove katuirã, oñemotenondévo umi ñe’ẽ oguepotámava. Oñembohape tembiaporã omboguatátava oñondive oñemombarete jey hag̃ua ko’ã ypykuéra ñe’ẽ ikangyvévape, tekotevẽhápe oñemba’apove ko’ã ñe’ẽ mba’erekopy oikove puku hag̃ua.

Upéichante avei, oñeñe’ẽ tekotẽvẽha oñeiptyvõ mbarete ko’ã ypykuéra atýpe, oñemba’apóvo hesehápe ohupyty hag̃ua umi hemikotẽmby ha tembiporu oikotevẽva ombohasa hag̃ua iñe’ẽ ha iñarandupy.

Ko’ã tembiapo oñemboguatáva ojejúvo ojejapo  Decenio Internacional de las Lenguas Indígenas ryepýpe, kóva oñemboguata oñemomba’eguasu ha oñeñangareko hag̃ua ypykuéra ñe’ẽ oĩva guive yvy’ape ári. Ko ñembyatypy oikova’ekue ombohape Paraguái ypykuéra ñe’ẽ ñeñangareko ha ñemyasãĩ, oñemoañetévo kóicha mokõive tetã remimoĩmby ñe’ẽme’ẽ ojepytasóvo ojoykére oñeñanangareko hag̃ua ñane retã mba’erekopy arandupy reheguáva.

Ñembyatypy Asociación de Personas Sordas Villarrica-ygua rerapegua ndive.

Posted on 08/07/2024

PÑS mba’apoharakuéra oñembyatýkuri Asociación de Personas Sordas Villarrica-ygua mburuvichariregua ndive.

Pe ñembyatypy aja oñeñe’ẽ signario digital oĩva lengua de señas paraguaya-pe, ha tekotevẽha avei umi tapicha oiporúva lengua de señas tomyasãi ha toykeko mbarete ko tembiapo porãite. Kuñakarai Viviana Rivelli, oĩva’ekue Asociación de Personas Sordas rérape he’i ha’ekuéra omomba’eguasuha ko’ã tembiporu digital oñemyasãi hag̃ua lengua de señas, opavave tetãyguára oiporukuaa hag̃ua.

Upéichante avei, oñemongeta hukuái mba’eichaitépa oñemba’apóta oñemoañete ha oñemoneĩ hag̃ua, ha tuichamba’e umi tapicha’aty ohendu’ỹva oikéramo ko’ã tembiapo ñemoañeterãvape.

PÑS rérape oĩkuri Esmilse Ramírez, Walter Gómez ha Karin Mendoza.

Ko’ã tembiapo ojejapo ojejúvo ñane retã ñe’ẽkõi ñemombareterã ryepýpe ha Léi 6530 Lengua de Señas rehegua jeikuaauka ha ñemyasãirã.

 

Atyguasu oñembokatupyryve hag̃ua Ñe’ẽnguéra Ñembohape Renda, Tetã Pokatuvetepegua moakãharakuérape

Posted on 08/07/2024

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha, hembiapotee ñemoañeterã ryepýpe, ha omba’apo mbaretévo oúvo omombarete hag̃ua Ñe’ẽnguéra Ñembohape Renda, Tetã Pokatuvetepegua, ombosako’íkuri «Taller de Actualización sobre las implicancias de la comunicación bilingüe e inclusiva en la gestión institucional de los Organismos y Entidades del Estado»

Ko tembiapo porãite omyakãkuri kuñakarai Celia Godoy, Ñe’ẽnguéra Rape’apo Moakãharapavẽ ha Katherine Mortimer, tembikuaarekahára ha mbo’ehára Universidad de Texas,  EE. UU –pegua. Iporã oñemomba’eguasu avei upe atýpe kuñakarai katupyry tetã ambuegua oñe’ẽhague «La importancia del paisaje lingüístico como fortalecimiento del bilingüismo en Paraguay» rehe ha upekuévo ohechakuaa avei Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha ha Tetã Rekuái rembiapo, ko’ãva ojepytaso mbarete rupi ñe’ẽita ñemyasãi, jeporu ha ñanagrekorã rehe opaite hendápe ha opaite mba’erã.